ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ

«Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα.»

ταν οι πολυάριθμοι ασκητές στο βουνό του Μ. Αντωνίου έμαθαν πως ο αββάς Σισώης ήταν στα τελευταία του, μαζεύτηκαν στην καλύβα του για να πάρουν την ευχή του. Η εκτίμηση τους γι’ αυτόν δεν είχε όρια. Τον έλεγαν «διαμάντι της ερήμου» και πολύ δίκαια. Σαν ένιωσε γύρω του τους συνασκητές του, τα χείλη του σάλεψαν, κάτι θέλησε να πει…. Όλοι δακρυσμένοι περίμεναν ν’ ακούσουν τα τελευταία λόγια ενός μεγάλου αγίου και να τα φυλάξουν σαν ιερή παρακαταθήκη. Σε μια στιγμή το πρόσωπο του ετοιμοθάνατου έλαμψε καθώς ψιθύριζε κάποια λόγια. Τα χείλη του σάλευαν ακόμη, λες και κουβέντιαζε με όντα που μόνο εκείνος έβλεπε.

-Με ποιον συνομιλείς, πάτερ; ρώτησαν οι γεροντότεροι από τους συνασκητές του. 
-Οι άγιοι άγγελοι θέλουν να με πάρουν και τους παρακαλώ να με αφήσουν ακόμη να μετανοήσω, είπε με κόπο και δυο δάκρυα κύλησαν πίσω από τα πεσμένα βλέφαρα του . 
-Δεν έχεις ανάγκη από μετάνοια, μακάριε Σισώη! Εσύ μετανοούσες σ’ όλη σου τη ζωή, του αποκρίθηκαν οι πατέρες θαυμάζοντας την ταπεινοφροσύνη του. 
-Δεν ξέρω, αδελφοί μου, αν άρχισα  ακόμη να μετανοώ. Ήταν τα τελευταία του λόγια…
Καθώς ακούμε, Αγαπητοί μου, σήμερα «Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου», να παιανίζεται, στην απανταχού Ορθοδοξία, ο παιάνας της μετανοίας, ο νους μας τρέχει στην καταπληκτική αυτή ιστορία που βρίσκεται στο Γεροντικό και φυσικά, συναρπάζει τις διψασμένες ψυχές. Πράγματι ο κάθε καλοπροαίρετος μπορεί να συγκρίνει τη μετάνοια του μεγάλου αυτού ασκητού, με την δική μας μετάνοια και να την αντιπαραβάλει με την κατάνυκτικότατη αυτή Εκκλησιαστική περίοδο, που από σήμερα αρχίζει, και είναι η κατεξοχήν περίοδος μετανοίας, της Εκκλησίας μας . 
Καιρός, λοιπόν, μετανοίας και πάλι. Καιρός επιστροφής, καιρός αυτογνωσίας, καιρός ανανήψεως. «Το πρόθυμο πνεύμα του πιστού, λέει ένα τροπάριο του Όρθρου, ξαγρυπνά στον Ναό του Θεού, φέροντας μαζί του τον λερωμένο από την αμαρτία Ναό του σώματος, και παρακαλεί να του ανοίξει ο Θεός τη θύρα της μετανοίας. Στον άγιο Ναό του Θεού έχουν θέση μόνο οι καθαροί, αυτός είναι ακάθαρτος, αλλά ελπίζει στο έλεος του Θεού και στην καθαρτική δύναμη της χάριτος του».
Εκεί ο ταλαίπωρος αμαρτωλός, αναμετρώντας «τα πλήθη των πεπραγμένων του δεινών» τρέμει, γιατί επίκειται η φοβερά ημέρα της κρίσεως. Όμως γεμάτος θάρρος και ελπίζοντας στο έλεος του Θεού, σαν τον μετανοιωμένο Δαβίδ, αναφωνεί μέσα απ’ τα βάθη της καρδιάς του : «Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα Σου έλεος». 
Και ενώ η Εκκλησία μας, ως φιλόστοργη μητέρα, μας καλεί και πάλι να επανεξετάσουμε τον εαυτό μας και να πάρουμε απόφαση επιστροφής στην περιοχή της χάριτος από όπου αποσκιρτήσαμε. Ενώ μας δείχνει σε τι ύποπτα και καταστροφικά μονοπάτια μας οδηγεί η αποστασία και το «ίδιον θέλημα». Ενώ εμείς συνεχίζουμε να κωφεύουμε και να πορευόμαστε σε τοπία ομιχλώδη, παραμένοντας στα ίδια, χωρίς καμία διάθεση μετάνοιας και προσωπικής αλλαγής, δύο εικόνες αντιπαραβάλλονται σήμερα μπροστά μας: 
Η πρώτη είναι του οσίου Σισώη. Άνθρωπος αγώνα, μετάνοιας, προσευχής, αγιότητας. Διαμάντι της ερήμου. Παρ’ όλα αυτά, παρά του ότι όλη του η ζωή ήτανε μία συνεχής μετάνοια ,όταν ήρθε η ώρα της κοιμήσεως του , ζητούσε ακόμα χρόνο για να μετανοήσει . 
Στο αντίθετο άκρο μας οδηγεί η δεύτερη εικόνα, η εικόνα της κοινωνίας μας. Η εικόνα του ανθρώπου που θεοποιήθηκε και έγινε αντικείμενο λατρείας. Του ανθρώπου που έκανε τη ζωή του πύργο της Βαβέλ και ένιωσε ότι είναι αυτάρκης και δυνατός. Είναι ο άνθρωπος ο οποίος περιορίζεται στα στενά όρια του εαυτού του, κλείνεται μυωπικά στο κέλυφος του εγωϊσμού του και αδυνατεί να δει και να επικοινωνήσει με τον «άλλον». Είναι αυτός που απομακρύνθηκε από τον Θεό, αφού έκανε Θεό τον εαυτό του, και πάντα προσβλέπει με ιδιοτέλεια και καχυποψία προς τον πλησίον. Είναι ο Φαρισαίος ο οποίος βλέπει όλους τους άλλους «σαν σκουλήκια» και χωρίς καμία ενοχή, χωρίς αυτογνωσία, αισθάνεται καθαρός  και αγνός. 
Πώς λοιπόν να μετανοήσει ένας τέτοιος άνθρωπος; Πώς να χαμηλώσει λίγο το ανάστημά του; Πώς να κλάψει; Πώς να χτυπήσει το στήθος και να πει: « Θεέ μου συγχώρεσέ με τον αμαρτωλό;» 
H περίοδος του Τριωδίου και κυρίως η Μ. Τεσσαρακοστή, είναι η περίοδος όπου καλούμαστε σε μία επανεξέταση και συγχρόνως επαναδιοργάνωση του εαυτού μας. Είναι ο Εκκλησιαστικός χρόνος ο οποίος προσφέρεται για μία εντονότερη άσκηση του πιστού και αγωνιστού χριστιανού, για να πορευθούμε προς την τελείωση και την κατά χάριν Θέωση. Είναι το στάδιο της αθλήσεως όπου μέσα από μία εσωτερική αλλαγή και πνευματικό αγώνα θα συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε σε πνευματική εξορία και «εν μετανοία», με καινούρια μυαλά, με καινούριες αποφάσεις, με καινούριες επιθυμίες και προοπτικές θα επιδιώξουμε τη συνάντησή μας με τον Αναστημένο Χριστό . 
Ο Φαρισαίος πρότυπο και ίνδαλμα της εγωκεντρικής κοινωνίας μας, είναι ο τύπος που μας οδηγεί σε άγνωστα και επικίνδυνα μονοπάτια. Χτίζει απόρθητα φρούρια γύρω μας ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας με τον πλησίον μας, ενώ συγχρόνως μας στερεί τη χαρά της ουράνιας Βασιλείας . 
Ο Τελώνης, είναι η χειροπιαστή,  η προσωποποιημένη μετάνοια. Είναι αυτός ο οποίος δεν εξάντλησε τη μετάνοιά του σε κάποιες βελτιώσεις συμπεριφοράς, ή σε τύπους και σχήματα εξωτερικά, αλλά προχώρησε σε μία βαθύτερη και καθολική αλλαγή της ζωής του. Δεν αρκέστηκε σε μία προσωρινή συντριβή έστω και λύπη, από τη συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του, αλλά φρόντισε για μία μόνιμη πνευματική κατάσταση και σταθερή πορεία προς τον Θεό. 
Αυτό είναι μετάνοια. Αυτό είναι αλλαγή νου, νοοτροπίας, στάσης ζωής. Μετάνοια, λοιπόν, είναι : «Το ξαναγύρισμα της αγάπης μας στον Θεό και τους ανθρώπους. Η συναίσθηση της δουλείας μας και η αλλαγή της πορείας μας προς την ελευθερία. Μετάνοια είναι η σωτήρια συνάντηση του ανθρώπου με τον Θεό. Είναι η θεραπεία της ψυχής. Είναι η θέα του λυτρωτικού φωτός που καθαρίζει και αγιάζει. Είναι ο βαθύς αναστεναγμός και η γοερά κραυγή της ψυχής που φλέγεται από Θείο πόθο: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ». Μετάνοια θα πει να λυπηθείς, να κλάψεις, να ζητήσεις έλεος και συγχώρεση για το φταίξιμό σου και να βάλεις τα δυνατά σου να μην το ξανακάνεις. Η μετάνοια είναι χάρις και χαρά. Η μετάνοια είναι ζωή και σωτηρία». 
Αντίθετα η αμετανοησία είναι θάνατος και καταστροφή. Όποιος δεν μετανοεί δεν καταλαβαίνει το λάθος του και την αμαρτία του, δεν ζητάει το έλεος του Θεού και δεν έχει συγχώρεση από τον Θεό. Ο Θεός συγχωρεί εκείνους που αισθάνονται τα λάθη τους και ζητούν το Θείο έλεος. Εκείνους δηλ. που μετανοούν.
Στον σαρκικό άνθρωπο η μετάνοια δεν είναι εύκολη. Πρέπει να έχει κανείς πολύ Χάρη για να καταλάβει ότι είναι αμαρτωλός. Άρα, αυτός που ζει μέσα στην  ατμόσφαιρά της δείχνει ότι διαποτίζεται από την άκτιστη ενέργεια της Θείας Χάριτος. Γι’ αυτό πολύ Πατέρες τονίζουν ότι η βίωση της μετάνοιας είναι το πρώτο στάδιο της θεωρίας του Θεού. Και όσο η φωτιά της μετάνοιας κατακαίει την ψυχή και τις αμαρτίες, τόσο, αυτή η φωτιά, μετατρέπεται σε άκτιστο Φως. Επομένως η μετάνοια δεν είναι ανθρώπινης προελεύσεως, αλλά αποτελεί δώρο που προσφέρεται από τον ουρανό. 
Ο άνθρωπος, Αγαπητοί μου, είτε το θέλουμε είτε όχι βρίσκεται σε μία συνεχή πορεία. Άλλοτε είναι ανοδική, άλλοτε καθοδική. Άλλοτε ανεβαίνει για να συναντηθεί με τον Θεό, άλλοτε απομακρύνεται από Αυτόν και γεύεται τα αποκαΐδια και τα ερείπια της αποστασίας του. Το Τριώδιο είναι η αγία, η πνευματική, η κατανυκτική, η ασκητική, η αθλητική περίοδος της Εκκλησίας μας που μας βοηθάει να πορευθούμε σωστά και να συναντηθούμε με τον Αναστημένο Xριστό. Ανοίγει την ερμητικά κλειστή, πόρτα της ψυχής μας ώστε να εισχωρήσει μέσα η Χάρη του Θεού, για να αγωνιστούμε σωστά, να επιφέρουμε μια ολοκληρωτική αλλαγή στη ζωή μας, να μετανοήσουμε και να φθάσουμε στην κατά χάριν ένωσή μας με τον Χριστό.      

Πληροφοριακά Στοιχεία