Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ 10 ΛΕΠΡΩΝ

Γράφει η κ. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη, Επίκουρη Καθηγήτρια του τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.

ΙΒ' Κυριακή του Λουκά σήμερα και το ανάγνωσμα περιγράφει την θεραπεία των 10 λεπρών, ένας από τους οποίους ήταν Σαμαρείτης. Ο F. Bovon στο υπόμνημά του στο Κατά Λουκάν (τόμ. ΙΙΙ, 145 εξ.) θέτει τα εξής ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με το περιεχόμενο και το νόημα του θαύματος:

-  πού βρίσκεται η έμφαση; Στην θεραπεία των 10 λεπρών ή στον ένα Σαμαρείτη που είναι ευγνώμων;

- τι είναι εδώ σημαντικότερο; Η θεραπευτική δύναμη του Ιησού ή η πίστη του ανθρώπου;

- τι έχει μεγαλύτερη αξία; Η πίστη στην αρχή του θαύματος ή η ευγνωμοσύνη στο τέλος;

- έχει σημασία για την αφήγηση η αναφορά της ταυτότητας του ενός ευγνώμονος πρώην λεπρού;

- υπάρχουν διακειμενικοί υπαινιγμοί σε άλλες βιβλικές αφηγήσεις;

Μερικές παρατηρήσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην απάντηση των παραπάνω ερωτημάτων:

Ενδοκειμενικές συνδέσεις: 7,1-10 (η θεραπεία του δούλου του εκατόνταρχου): κι εκεί η ιστορία καταλήγει με μία χρεία και ο Ιησούς επαινεί την πίστη ενός μη Ιουδαίου επικρίνοντας έμμεσα την στάση του Ισραήλ.

Διακειμενικές συνδέσεις: Δ΄ Βασ 5,1-15, όπου περιγράφεται η θεραπεία του λεπρού Ναιμάν του Σύρου. Αν αυτή η σύνδεση ισχύει, δύο στοιχεία είναι σημαντικά: α) η σύγκριση του Ιησού με τον Ελισσαίο (ένα θέμα που υποφώσκει στο Λκ) και β) η πίστη ενός εθνικού, στον οποίο ο Θεός προσφέρει τη χάρη του

Η αναφορά στην ταυτότητα του ενός λεπρού: αυτή φαίνεται να είναι σημαντική καθώς ο Ιησούς την τονίζει μέσα από την εμφαντική θέση της πληροφορίας στο τέλος του στ. 16 καθώς και τις τρεις ρητορικές ερωτήσεις της χρείας στους στ. 17εξ. Η απάντηση σε αυτά τα τρία ερωτήματα είναι προφανής και προκύπτει από την προηγούμενη αφήγηση: κι οι 10 καθαρίσθηκαν, οι 9 δεν επέστρεψαν, μόνο ο αλλογενής επιστρέφει να δοξάσει τον Θεό. Οι Σαμαρείτες ήδη χρησιμοποιούνται ως θετικό παράδειγμα στη γνωστή παραβολή (10,30-35) και το παράδειγμα του Καλού Σαμαρείτη εκεί εντάσσεται μέσα στη γενικότερη θεματική του Λκ για την συμπερίληψη στον νέο λαό του Θεού ανθρώπων που ανήκουν σε περιθωριακές ομάδες ή που δεν είναι Ισραηλίτες. Είναι ταυτόχρονα μία έμμεση αλλά σαφής κριτική για την στενόκαρδη αντίληψη περί του λαού του Θεού από μερίδα των Ισραηλιτών. Το σωτηριολογικό περιεχόμενο της συγκεκριμένης αφήγησης είναι προφανές. Η δωρεά και το έλεος του Θεού προσφέρεται σε όλους όσους τον προσεγγίζουν με πίστη ανεξάρτητα εθνικών ή άλλων διακρίσεων.

Όσον αφορά στο ερώτημα τι είναι σημαντικότερο, η πίστη των 10 λεπτών ή η ευγνωμοσύνη του ενός, είναι προφανές ότι στην περικοπή η ευγνωμοσύνη του Σαμαρείτη είναι έκφραση της πίστης του (βλ. τα ρήματα που χρησιμοποιεί ο Λκ στην περιγραφή της αντίδρασης του Σαμαρείτη: δοξάζειν, πίπτειν ἐπὶ τὸ πρόσωπον (προσκήνυσις), εὐχαριστεῖν) κι επομένως εδώ κατά κάποιον τρόπο πίστη κι ευγνωμοσύνη ταυτίζονται. Αυτό επιβεβαιώνεται από το λόγιο του Ιησού προς τον Σαμαρείτη στο στ. 19. Ενώ αυτή η φράση είναι γνωστή κι από άλλες αφηγήσεις της συνοπτικής παράδοσης, χρησιμοποιώντας την εδώ ο Λκ για να περιγράψει την αντίδραση του Ιησού στην επιστροφή του Σαμαρείτη, της δίνει μία διαφορετική ποιότητα:η πίστη δεν είναι μόνο η βεβαιότητα ότι ο Θεός μπορεί να κάνει θαύματα μέσω του Ιησού αλλά κι η ευγνώμονη αναγνώριση αυτής της δύναμης. Επιπλέον, μέσω της προσκύνησης του Ιησού είναι η αναγνώριση της θεϊκής του ιδιότητας (στην αρχαιότητα η προσκύνηση αποδίδεται μόνο σε βασιλείς της Ανατολής και σε θεότητες). Το χριστολογικό επομένως νόημα της περικοπής είναι επίσης σαφές εδώ. Ο Σαμαρείτης, τέλος, ο αλλογενής και στα μάτια των συγχρόνων του Ιησού Ιουδαίων τουλάχιστον απεχθής, γίνεται ο τύπος του ανθρώπου της Βασιλείας του Θεού που ο Ιησούς επαγγέλλεται, καθώς αποδεικνύεται άνθρωπος αληθινής πίστης και πνευματικής ωριμότητας.