Aπο τον βίο της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας.

Ομιλία στον Ε' Κατανυκτικό Εσπερινό
 Κυριακή Απριλίου

Α. ΟΙ ΔΥΟ ΤΡΟΠΟΙ
Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί μου αδελφοί,
Η σημερινή Κυριακή Ε' Νηστειών, σηματοδοτεί την ολοκλήρωση του δεύτερου κύκλου θεμάτων που το Τριώδιο μας υπενθυμίζει κάθε χρόνο. Ο πρώτος κύκλος, με τις τέσσερις Κυριακές προ της Σαρακοστής, μας εισάγει στις αρετές, την ταπείνωση, την μετάνοια, την αγάπη και την υπακοή στο θέλημα του Θεού, ως στόχους της πνευματικής μας πορείας.
Ο δεύτερος κύκλος, που περιλαμβάνει τις Κυριακές της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, μας εισάγει στο νόημα της παρουσίας μας στην Εκκλησία, με την προβολή της Ορθοδοξίας όχι ως φολκλορικού είδους ή μαγικής πίστης, αλλά ως τρόπου ζωής που μεταμορφώνει τον άνθρωπο, προσφέροντάς του ήθος. Με την μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ο οποίος μας μιλά για τον Θεό ως Φως και θέτει ως απώτερο στόχο της πνευματικής μας πορείας την κοινωνία με το Φως. Με την ανάδειξη του Σταυρού, ως κορυφαίου σημείου χαρμολύπης, αλλά και υπόμνησης ότι η ζωή μας χρειάζεται να περάσει από την υπακοή στο θέλημα του Θεού, από την τήρηση των εντολών του, από το Πάθος για να έρθει η Ανάσταση. Με την παρουσία της μορφής του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακας, ο οποίος μας θυμίζει την ασκητική παράδοση της αγάπης, της προσευχής, της νίψις, ως τρόπου κοινωνίας με το Θεό και ως διαρκούς πρότασης της Εκκλησίας στον κόσμο.
Ο δεύτερος κύκλος κλείνει σήμερα με την αναφορά της Εκκλησίας μας στο πρόσωπο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Στο πρόσωπο της Αγίας συγκρούονται δύο τρόποι ζωής, ο τρόπος της αμαρτίας και ο τρόπος της μετάνοιας, ο τρόπος της αυτονόμησης του ανθρώπου από το Θεό και της παράδοσής του στο ίδιον θέλημα, στην φιληδονία, την φιλαυτία και την φιλοδοξία, και ο τρόπος της ανταπόκρισης του ανθρώπου στην αγάπη του Θεού, η εγκατάλειψη στη χάρη Του, η μεταμόρφωσης της φιληδονίας σε εγκράτεια και στέρηση του ιδίου θελήματος, της φιλαυτίας σε άντληση νοήματος για τη ζωή μέσα από την κοινωνία με το Θεό, της φιλοδοξίας σε αποταγή από τον κόσμο και το κοσμικό φρόνημα και αυτοπαράδοση στην αγάπη του Θεού.
Πριν προχωρήσουμε σε εξέταση των δύο αυτών συγκρουσιακών καταστάσεων, ας μου επιτραπεί μία εξ αρχής τοποθέτηση. Όλη η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής με τα όσα αυτή φέρει στο νου μας, αλλά κυρίως, με τον τρόπο που η Εκκλησίας μας καλεί τον καθένα να ζήσει, αποτελεί μία μεγάλη υπενθύμιση στον σύγχρονο άνθρωπο. Δεν είναι εκτός της πραγματικότητας της εποχής μας, όπως εύκολα κανείς θα μπορούσε να υποθέσει, ζώντας αυτόν τον αλλοπρόσαλλο και προβληματικό σύγχρονο άνθρωπο, αλλά μεταμορφώνει την εποχή μας και κάθε εποχή, καθώς ο λόγος της Εκκλησίας δεν είναι άλλος από τον Λόγο του Θεού, από τον Ιησού Χριστού, ο οποίος "χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας". Και ο λόγος της Εκκλησίας σαρκώνεται στο παράδειγμα των Αγίων της, των γνησίων φίλων του Θεού, οι οποίοι αποτελούν την διαρκή παράταση του ήθους και του τρόπου ζωής της Εκκλησίας ανά τους αιώνες.
Στην αποψινή μας επικοινωνία, βοηθός μας θα είναι ο λόγος του Αγίου Σωφρονίου, Πατριάρχου Ιεροσολύμων, ο οποίος συνέγραψε έναν βίο μοναδικό για τη Οσία. Μέσα από την διήγησή του θα μπορέσουμε να συνειδητοποιήσουμε τι χαρακτηριστικά προτείνει ο πατερικός μας λόγος για την Αγία, αλλά και την εποχή μας.
Β. "ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ Ο ΑΓΩΝΑΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΠΡΟΣΤΑ"
Ο Άγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων, ξεκινά την αναφορά του στον βίο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας με μία φωνή που ο γέροντας της Οσίας, Αββάς Ζωσιμάς, ακούει όταν στη ζωή του αναρωτιέται για το τέλειο: Ζωσιμά, καλά μεν και όσο είναι δυνατόν στον άνθρωπο αγωνίσθηκες, καλά πέρασες και τον ασκητικό δρόμο. Πλην όμως κανείς ανάμεσα στους ανθρώπους δεν έχει το τέλειο, αλλά μεγαλύτερος είναι ο αγώνας αυτός που βρίσκεται μπροστά, απ' αυτόν που έχει ήδη περάσει κι αν ακόμη εσείς δεν το γνωρίζετε. Για να μάθεις λοιπόν κι εσύ ο ίδιος, πόσοι άλλοι δρόμοι υπάρχουν που οδηγούν στη σωτηρία, βγες έξω από τον τόπο σου και από εκεί που βρίσκεσαι και ο Θεός θα σου φανερώσει.
Ο Όσιος επισκέφθηκε ένα Μοναστήρι, στο οποίο υπήρχε ένας διαφορετικός κανόνας. Οι πατέρες την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, έφευγαν από την Μονή και κατέφευγαν στην έρημο του Ιορδάνου, όπως ζούσαν ασκούμενοι και μόνοι τους, χωρίς ο ένας να ξέρει τι είδους άσκηση κάνει ο άλλος και επέστρεφαν στο μοναστήρι την Κυριακή των Βαίων. Ο Ζωσιμάς ακολούθησε τον κανόνα και περπατούσε επί 20 ημέρες στη έρημο, αναζητώντας κάποιον ασκητή, ο οποίος θα τον ωφελούσε πνευματικά και θα του απαντούσε στην αγωνία του για το τέλειο. Εκεί συνάντησε την Οσία, η οποία ήταν επί πολλά έτη στην έρημο και είχε αποκτήσει όλα τα πνευματικά εκείνα χαρίσματα που ο Θεός προσφέρει σε όσους τον αγαπούν. Κατόπιν πολλών παρακλήσεων του Αββά, η Οσία Μαρία του διηγήθηκε την συγκλονιστική ιστορία της.
Πατρίδα της ήταν η Αίγυπτος. Ζώντων των γονέων της, σε ηλικία δώδεκα ετών τους εγκαταλείπει, έρχεται στην Αλεξάνδρεια και επί 17 έτη θα ζήσει ως πόρνη, με ακατάπαυστο έρωτα της αμαρτίας. Κάποτε βλέπει ανθρώπους να ετοιμάζονται να πάνε στα Ιεροσόλυμα για την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Ταξιδεύει μαζί τους, όχι για να προσκυνήσει, αλλά για να αμαρτήσει. Φτάνει στον Ναό της Αναστάσεως και στην πόρτα μια δύναμη την εμποδίζει να εισέλθει. Εκεί συναισθάνεται την ακαθαρσία των έργων της, αρχίζει να κλαίει και να θρηνεί, βλέπει την εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου, της ζητά να την αφήσει να χαιρετήσει το Ξύλο του Σταυρού και της υπόσχεται ότι θα εγκαταλείψει τον κόσμο και την αμαρτία.
Πραγματικά, η Παναγία της επιτρέπει να προσκυνήσει και καθοδηγεί τα βήματά της στην έρημο του Ιορδάνη. 47 χρόνια περνά εκεί, τρεφόμενη με δυόμισι ψωμιά και βότανα της ερήμου. Τα πρώτα 17 χρόνια βασανίζονταν από έναν ακατάπαυστο πόλεμο λογισμών, τον οποίο ξεπέρασε με την διαρκή επίκληση της Υπεραγίας Θεοτόκου, την ανάμνηση των αμαρτιών της και την εμπιστοσύνη στην αγάπη του Θεού. Κατόπιν, μπόρεσε και υπερέβη την ανθρώπινη φύση και τις ανάγκες της, χάρις στη διαρκή κοινωνία με το Χριστό.
Η Οσία ζητά από τον Άγιο να επιστρέψει τον επόμενο χρόνο την Μεγάλη Πέμπτη να την κοινωνήσει. Ο Αββάς έρχεται, την βλέπει να περπατά πάνω στα νερά του Ιορδάνη, την κοινωνεί και η Αγία του ζητά να έρθει πάλι τον επόμενο χρόνο. Ο Αββάς έρχεται, την βρίσκει αναπαυμένη εν Κυρίω, την ίδια ημέρα που μετάλαβε των αχράντων Μυστηρίων. Ένα λιοντάρι τον βοηθά να ανοίξει τον λάκκο και να θάψει την Οσία, της οποίας τον βίο διηγήθηκε στους μοναχούς της Μονής του και ο οποίος παρέμεινε στην συνείδηση της Εκκλησίας ως ακριβές υπόδειγμα μετανοίας, αλλά και μοναδικής αλλαγής τρόπου ζωής.
Η φράση που άκουσε ο Αββάς Ζωσιμάς, ότι "μεγαλύτερος είναι ο αγώνας που βρίσκεται μπροστά" ας αποτελέσει μια πρώτη αφορμή προβληματισμού και περίσκεψης προς όλους μας, καθότι αποτελεί μία φράση βαθιά εντυπωμένη στην παράδοσή μας. Μας εντάσσει σε μια πνευματική αντιμετώπιση του κόσμου και μας καλεί να συνειδητοποιήσουμε ότι η ζωή του ανθρώπου δεν περιορίζεται μόνο στην επίτευξη υλικών και κοινωνικών στόχων. "Ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος", αναφέρει ο Κύριός μας. Αυτό σημαίνει ότι η έννοια του αγώνα και μάλιστα του πνευματικού, χρειάζεται να είναι πάντοτε έμπροσθέν μας, για να μπορούμε να νοηματοδοτούμε συνεχώς την ζωή μας.
Η Οσία μας δίδει την εφαρμογή της φωνής που άκουσε ο Αββάς. Η αμαρτία δεν απετέλεσε το τέλος, αλλά την αρχή για την προσπάθειά της. Μετανόησε, εγκατέλειψε τον κόσμο, νήστεψε, έκλαψε, ασκήθηκε, πολέμησε, δεν σταμάτησε μέχρι τέλους να αγωνίζεται τον καλόν αγώνα. Γνώριζε ότι ο αγώνας της είχε στάσεις, νίκες, αλλά και συνέχεια. Μετά από κάθε πνευματική επιτυχία, ακολουθούσε μεγαλύτερος ο πόλεμος των πειρασμών, όπως χαρακτηριστικά η ίδια διηγείται στο συναξάρι της:
" Πίστεψέ με, αββά, δεκαεπτά χρόνια γύριζα σ' αυτήν την έρημο παλεύοντας σαν με ανήμερα θηρία ενάντια στις παράλογες επιθυμίες".
Όσο εύκολα αποκάμουμε εμείς οι χριστιανοί, για τον λόγο ότι φοβόμαστε τον κόπο και τον πειρασμό, τόσο η πατερική μας παράδοση μας προετοιμάζει για μια δυναμική πορεία στη ζωή. "Δει ημάς δια πολλών θλίψεων γεννηθήναι άνωθεν", παρατηρεί ο Απόστολος Παύλος. Και ο Μέγας Αντώνιος συμπληρώνει: "Άρον τους πειρασμούς και ουδείς δύναται σωθήναι"!
Μ' αυτή την αφετηρία (το ότι ο αγώνας δεν σταματά ποτέ) θα προσπαθήσουμε στην συνέχεια να δούμε ποιο είναι το νόημα της πορείας μας εν κόσμω, αλλά και πώς μπόρεσε η Αγία να ξεπεράσει τον τρόπο της αμαρτίας και να βρει τον τρόπο της χάριτος.
Γ. ΑΜΑΡΤΙΑ - ΜΕΤΑΝΟΙΑ
Η αμαρτία είναι η εμπαθής κατάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία θέλει να θεωθεί χωρίς τον Θεό. Η αμαρτία είναι η αυτόνομη χρήση των δύο μεγάλων δωρεών που ο Θεός προσέφερε στον άνθρωπο όταν "ενεφύσησε εις αυτόν πνοήν ζώσαν", δηλαδή την ελευθερία και την αγάπη.
Ο άνθρωπος απέτυχε να οδηγηθεί στο καθ' ομοίωσιν, καίτοι είχε την δωρεά του "κατ' εικόνα Θεού" μέσα του. Ο Θεός, εν τρισί προσώποις, αλληλοπεριχωρείται αγαπητικά και αυτή η αλληλοπεριχώρηση γίνεται εν ελευθερία. Αυτό σημαίνει ότι τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος δεν αγαπώνται εξ ανάγκης, αλλά ελεύθερα το ένα αγαπά το άλλο. Αυτή η αγάπη, που μόνο αποφατικά μπορεί να περιγραφεί, δηλαδή ως προς τι δεν είναι και όχι ως προς τι είναι, μας δίνει τον μοναδικό ορισμό του Θεού κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο: "Ο Θεός αγάπη εστί".
Ο άνθρωπος κλήθηκε από τον Θεό να πραγματώσει αυτό τον ορισμό: "Ο άνθρωπος αγάπη εστί". Ο άνθρωπος υπάρχει κατ' εικόνα του Θεού. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι αυθύπαρκτος, δεν είναι αυτόφωτος, αλλά η ύπαρξή του παίρνει νόημα μέσα από την κοινωνία του με το Θεό. Αυτό ήταν και το νόημα του Παραδείσου. Ο άνθρωπος αγαπά τον Θεό, τον συνάνθρωπο και την Κτίση μέσα από την κοινωνία του με τον Θεό της αγάπης.
Ταυτόχρονα, "ο Θεός ελευθερία εστί". Και ο άνθρωπος καλείται να πραγματώσει και αυτό τον ορισμό "ελευθερία εστί". Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία της αγάπης με το Θεό, τον συνάνθρωπο και την κτίση δεν μπορεί να πραγματωθεί χωρίς την ελεύθερη επιλογή του ίδιου του ανθρώπου. Αυτό ήταν και το νόημα της δοκιμασίας του ανθρώπου από το Θεό. Το μοναδικό δέντρο του Παραδείσου, από το οποίο ο άνθρωπος δεν επιτρεπόταν να φάει, δεν ήταν ένα παιχνίδι του Θεού ή μία απαγόρευση ή η τοποθέτηση ενός ηθικού νόμου, όπως πολλές φορές εσφαλμένα θεωρούμε την χριστιανική διδασκαλία, αλλά η δυνατότητα της ελευθερίας που ο Θεός έδωσε κατ' εικόνα στον άνθρωπο και ο άνθρωπος μπορούσε να την οδηγήσει στο καθ' ομοίωσιν.
Γιατί μόνο η ελεύθερη παράδοση του ανθρώπου στην αγάπη του Θεού έχει νόημα. Ο Θεός δεν εξαναγκάζει, αλλά σέβεται την ανθρώπινη ύπαρξη. Δεν δημιουργεί νόμους για να βασανίζει τον άνθρωπο, αλλά του αφήνει την επιλογή μόνος του να διαλέξει τι πραγματικά θέλει. Ο Θεός είναι ξεκάθαρος έναντι του ανθρώπου. Ζωή υπάρχει μέσα από την κοινωνία μαζί Του. Η απομάκρυνση απ' Αυτόν οδηγεί τον άνθρωπο στον θάνατο, γιατί ο άνθρωπος είναι κτίσμα και όχι Κτίστης. Ο άνθρωπος δεν παύει να είναι δημιούργημα του Θεού. Ζει μόνο κοντά στο Θεό. Αν επιλέξει την αυτονομία, διαλέγει τον τρόπο του θανάτου. Αυτό δεν είναι τιμωρία του Θεού, αλλά συνέπεια της άρνησης του ανθρώπου να ζήσει, συνέπεια της επιλογής και της κακής χρήσης της ελευθερίας, συνέπεια του ανθρώπινου εγωισμού.
Ρόλο παίζει εδώ και ο διάβολος. Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει ότι το κακό είναι οντολογικώς ανύπαρκτο. Δεν μιλούμε για δύο θεότητες ή για δύο δυνάμεις που παλεύουν ποια θα επικρατήσει στον κόσμο. Μιλούμε για την αγάπη και την απουσία της. Αυτό είναι το μίσος, η οργή, ο εγωισμός, το ψέμα, η καταλαλιά, η υπερηφάνεια. Είναι η απουσία της αγάπης. Αυτό είναι και το νόημα της αμαρτίας. Η μη τήρηση των εντολών του Θεού, επειδή η αγάπη μας προς Αυτόν δεν είναι τόσο δυνατή, ώστε να μπορεί να υπερβαίνει κάθε τι άλλο.
Ο διάβολος ελεύθερα διάλεξε να μην αγαπά το Θεό. Ελεύθερα διάλεξε να μην έχει κοινωνία μαζί Του. Ελεύθερα "θεοποίησε" τον εαυτό του και ζει ως φορέας του κακού, θέλοντας να οδηγήσει και άλλα δημιουργήματα του Θεού στην άρνηση. Ο διάβολος όμως δεν είναι η αιτία της πτώσης και της αμαρτίας, αλλά ο πειρασμός του εγωισμού που ο άνθρωπος έφερε μέσα του.
Αυτό είναι και το νόημα της αμαρτίας. Είναι η αποτυχία του ανθρώπου να αγαπήσει τον Θεό πιο πάνω από τον εαυτό του, η αποτυχία του ανθρώπου να ταπεινωθεί τόσο ώστε να αποδεχθεί την αγάπη του Θεού, η αποτυχία του ανθρώπου να δώσει νόημα στην ελευθερία του. Οι εκδηλώσεις της αμαρτίας, τα συμπτώματά της που είναι τα κάθε λογής πάθη και οι κακίες πηγάζουν από την πλημμελή δυνατότητα και επιλογή της αγάπης. Αν αγαπούσαμε πραγματικά δεν θα αμαρτάναμε.
Ο Χριστός, μέσα από την σταυρική Του θυσία και την Ανάσταση, μας δίνει το δικαίωμα να επανέλθουμε στην γνήσια κοινωνία με το Θεό. Και μας καλεί μέσα από την μετάνοια, δηλαδή την αλλαγή του νου, του τρόπου σκέψης, δράσης και ζωής, να εναποθέσουμε την ελευθερία μας στον Θεό, να δώσουμε νόημα στη ζωή μας αγαπώντας και να κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα μετανοίας. Η ασκητική μας παράδοση ονομάζει αυτή τη νέα προσπάθεια "βαλείν αρχήν μετανοίας" και μας καλεί έτσι να πορευθούμε.
Σηματωροί στην προσπάθειά μας αυτή είναι οι Άγιοι. Οι Άγιοι δεν είναι αυθύπαρκτα τέλειες οντότητες, αλλά αποτελούν υπάρξεις που αγωνίζονται. Έχουν τις πτώσεις τους, τις δυσκολίες τους, τα πάθη και τους πειρασμούς τους. Έχουν όμως πάνω από όλα αυτή τη διαρκή επιθυμία και βίωση της μετάνοιας. Ξέρουν ότι δεν είναι τέλειοι. Ξέρουν ότι είναι αδύναμοι. Αλλά τους ανήκει αυτή η βαθιά αίσθηση ότι ο Θεός θα αναπληρώσει τις δικές τους αδυναμίες και θα θεραπεύσει τις ασθένειές τους και αυτή η αίσθηση είναι που τους δίνει ταπείνωση, δύναμη πνευματική και αγάπη προς το Θεό που ελευθερώνει.
Ο ψαλμωδός περιγράφει κατά τον ωραιότερο τρόπο αυτή την αίσθηση του βιώματος των Αγίων: "πού πορευθώ από του πνεύματός σου και από του προσώπου σου πού φύγω; Εάν αναβώ εις τον ουρανόν, συ υπάρχεις εκεί. Εάν καταβώ εις τον Άδην, πάρει. Εάν αναλάβω τας πτέρυγάς μου κατ' όρθρον και κατασκηνώσω εις τα έσχατα της θαλάσσης και γαρ εκεί η χείρ σου καθοδηγήσει με".
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία έζησε την ανθρώπινη πορνεία. Η πορνεία δεν είναι κατάσταση μόνο σωματικής αμαρτίας, αλλά και πνευματικής. Ο πόρνος, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Απόστολος Παύλος, ποιεί τα μέλη του Χριστού που είναι το σώμα, μέλη πορνείας, μέλη απομάκρυνσης από το Θεό. Παραδίδεται στις επιθυμίες του, στο θέλημά του και ζει αμαρτάνοντας όχι μόνο σωματικά, αλλά και πνευματικά.
Σωματικά η πορνεία αποτελεί την άρνηση της αγάπης προς τους ανθρώπους και τον υποβιβασμό της σε απλή ικανοποίηση και μάλιστα επί χρήμασι. Πνευματικά, αποτελεί την άρνηση της αγάπης του Θεού και την παρακοή των εντολών Του, με αποτέλεσμα την βύθιση στον βούρκο της αμαρτίας.
Ο Χριστός, στο Ευαγγέλιο, συγχώρεσε πόρνες γυναίκες που πολύ ηγάπησαν, όπως ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι η πορνεία ξεπερνιέται μόνο με την αγάπη προς το Θεό! Εάν δεν δονήσει την ύπαρξή μας αυτή η αγάπη, τότε δύσκολα ξεφεύγουμε όχι μόνο από την πορνεία, αλλά και από κάθε είδους αμαρτωλή κατάσταση και επιθυμία.
Εμείς μοιάζουμε στην Οσία Μαρία την Αιγυπτία; Ναι, στο ότι είμαστε παραδομένοι στην πνευματική πορνεία. Αυτό σημαίνει ότι άλλες "αγάπες", κοσμικές, έχουν πάρει πρωτεύουσα θέση στη ζωή μας. Το χρήμα, το ποδόσφαιρο, η πολιτική, ο χορός και η διασκέδαση, η κατάκριση και η κακία, ο τρόπος ζωής μας είναι τέτοιος που λειτουργεί πορνικά. Μπορεί εξωτερικά να τηρούμε τις εντολές και μάλιστα με ιδιαίτερη αυστηρότητα, στην ουσία όμως τα πάθη μας λειτουργούν υπερμεγεθυντικά, δηλαδή πάντοτε υπάρχει μέσα μας κάτι που δεν επιτρέπει στην αγάπη του Θεού να μας αγκαλιάσει ολοκληρωτικά. Κάτι από το δικό μας θέλημα μας καθιστά άπιστους και δύσπιστους έναντι του Θεού, ο πόθος μας γι' αυτόν διασπάται, ενίοτε και από τις βιοτικές μέριμνες, αλλά και η ελευθερία μας δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε να λειτουργήσει, καθώς δυσκολευόμαστε να υποτάξουμε τον εγωισμό μας και την αίσθηση ότι εμείς είμαστε το κέντρο του κόσμου.
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία μετανόησε για τον πρότερο βίο της, τον εγκατέλειψε εντελώς. Μέσα της εντυπώθηκε ο θείος πόθος, η συντριβή για το παρελθόν και η αγωνία για την κοινωνία με το Θεό. Εγκατέλειψε την ζωή του κόσμου, δεν δοκίμασε καν τη ζωή του μοναχισμού, αλλά πορεύθηκε εν ερήμω, "κατά μόνας έως αν παρήλθε", διότι δεν έβλεπε άλλο νόημα στη ζωή της, παρά την ελεύθερη παράδοσή της στην αγάπη του Θεού. Και τούτο σήμαινε ότι πλέον άλλο από το Θεό δεν είχε νόημα γι' αυτήν, η κοινωνία μαζί Του αποτέλεσε τον μοναδικό λόγο ζωής και ύπαρξης γι' αυτήν και αυτή η κοινωνία την οδήγησε στην αιώνια δόξα από την μία μεριά, αλλά και στην ανάπτυξη αυτού που στην ζωή της Εκκλησίας ονομάζουμε υπέρβαση των παθών, σχέση ζωής και κοινωνίας με το Χριστό, λόγος με τον Λόγο!
Δ. ΦΙΛΗΔΟΝΙΑ - ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ
Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στα σημεία εκείνα που χαρακτηρίζουν την καινούρια ζωή της Οσίας Μαρίας, προσπαθώντας να τα συγκρίνουμε με την δική μας εποχή.
Ο πρότερος βίος της Οσίας ήταν παραδομένος στην φιληδονία. Η ηδονή για τον άνθρωπο στην προπτωτική κατάσταση πήγαζε από την αγάπη του και την κοινωνία με τον Θεό. Στην μεταπτωτική κατάσταση ο άνθρωπος βιώνει την ηδονή αφ' εαυτού του και στην σχέση του με τον συνάνθρωπο. Μόνο ο μοναχισμός ή η προσπάθεια για την αγιότητα αποτελούν εκφράσεις της προπτωτικής κατάστασης του ανθρώπου σε σχέση με την ηδονή, δηλαδή επανεύρεσης της κοινωνίας με το Θεό.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η ηδονή είναι αφεαυτού της αμαρτωλή. Είναι μία παρηγοριά που ο Θεός έχει δώσει στον άνθρωπο, ώστε να κρατείται στη ζωή και να μην απελπίζεται, αλλά και ταυτόχρονα, να κάνει μικρή στάση σ' αυτήν. Ο κίνδυνος είναι η ηδονή να γίνει τρόπος ζωής, δηλαδή φιληδονία, που σημαίνει ότι ο άνθρωπος, αντί να σταματά σ' αυτήν, ζει μ' αυτήν, παραδίδεται σ' αυτήν και το νόημα της ύπαρξής του ξεκινά και καταλήγει σ' αυτήν. Αυτός είναι και ένας μεγάλος πειρασμός που βιώνουμε, εδώ είναι ο πόλεμος του διαβόλου έναντί μας, αλλά και η μη τοποθέτηση της προοπτικής της ζωής μας στην βάση της σχέσης με το Θεό.
Μικρότερες ή μεγαλύτερες απολαύσεις, χωρίς να είναι μεμπτές άμεσα, εμπεριέχουν εμμέσως τον κίνδυνο της απομάκρυνσης από το Θεό. Η πείνα και η πλήρωσή της μπορεί να οδηγήσει στην γαστριμαργία και την τοποθέτηση της κοιλίας σε πρωτεύουσα σημασία στη ζωή του ανθρώπου. Να αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από την καθημερινότητά μας. Πόσες φορές δεν είναι η πρώτη μας έγνοια τι θα μαγειρέψουμε και τι θα φάμε; Μάλιστα, φτάνουμε στο σημείο να φιλονικούμε μεταξύ μας, να δίνουμε νόημα στις γιορτές μας με βάση το φαγητό που μπορούμε να ετοιμάσουμε, να μας κουράζει η νηστεία διότι δεν έχουμε την δυνατότητα ποικιλίας στην τροφή, να εφευρίσκουμε τρόπους ώστε και την νηστεία να τηρήσουμε, αλλά και την απόλαυση της τροφής να κρατήσουμε, που σημαίνει ότι η ηδονή της τροφής νικά τον αγώνα για την αγάπη του Θεού!
Να υπενθυμίσω ότι ο πρώτος πειρασμός του Χριστού στην έρημο ήταν ο πειρασμός της τροφής και ο διάβολος ζήτησε από τον Χριστό να κάνει τις πέτρες ψωμιά για να φάει. Αυτό, πέραν όλων των άλλων, σημαίνει ότι η ηδονή της απόλαυσης, της σάρκας, αυτού του συγκεκριμένου τρόπου ζωής αποτελεί μία μεγάλη παγίδα για όλους μας.
Η Οσία Μαρία μας αποδεικνύει με την ζωή της κάτι. Όσο ήταν στον κόσμο ζούσε παραδομένη στις απολαύσεις και του φαγητού και του ποτού και των πορνικών ασμάτων και της ασωτίας. Η ηδονή γινόταν τρόπος ζωής γι' αυτήν, με αποτέλεσμα να διώχνει τελείως τον Θεό από τη ζωή της. Αλλά και μετά την μεταστροφή της, ο διάβολος την πολεμά με την ανάμνηση των ηδονών, θέλοντας να την οδηγήσει στην επιστροφή στον δρόμο αυτό.
"Όσες φορές έτρωγα ή προσπαθούσα να λάβω κάποια τροφή, επιθυμούσα τα κρέατα και τα ψάρια που έχει η Αίγυπτος. Επιθυμούσα το κρασί, που πού το αγαπούσα, γιατί έπινα πολύ κρασί όταν ζούσα στον κόσμο, ενώ εδώ, μην μπορώντας ούτε νερό καλά-καλά να γευθώ, φλεγόμουνα πολύ και δεν μπορούσα να υποφέρω την στέρηση. Μου ερχόταν και η παράλογη επιθυμία των πορνικών τραγουδιών, που πάντοτε με τάραζε δυνατά και προσπαθούσε να με πείσει να τραγουδήσω πάλι τα τραγούδια των δαιμόνων που είχα μάθει. Αμέσως τότε κλαίγοντας και κτυπώντας το στήθος μου με τα χέρια, θύμιζα στον εαυτό μου την συμφωνία που έκανα καθώς έφευγα στην έρημο".
Η Οσία μας δείχνει και τον δρόμο ώστε να μπορέσουμε με την σειρά μας να υπερβούμε την ηδονή και την οδύνη της, καθώς είναι ξεκάθαρα ότι η ζωή των απολαύσεων συνοδεύεται από πόνο, είτε αυτός είναι με την μορφή της σωματικής ασθένειας, είτε με την συναισθηματική ανισορροπία είτε με την μη εύρεση νοήματος στη ζωή.
"Μόνο επιθυμία είχα ακόρεστη και έρωτα ακατάπαυστο να κυλιέμαι μέσα στο βόρβορο. Αυτό μου φαινόταν και ήταν για μένα ζωή, το να διαπράττω συνέχεια την ύβρη της φύσεως".
Η φιληδονία δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά έναν τρόπο ύβρεως της φύσης. Φύση είναι η κοινωνία με το Θεό και τον συνάνθρωπο. Η φιληδονία μας απομακρύνει από αυτή την γνήσια κοινωνία και μας οδηγεί στον θάνατο, τον σωματικό, τον πνευματικό, τον κοινωνικό, αλλά και τον αιώνιο.
Φάρμακο και όπλο η εγκράτεια και η άσκηση. Η εγκράτεια στην παράδοσή μας δεν είναι τίποτε άλλο παρά η στέρηση της ικανοποίησης των επιθυμιών μας, η στάση βίας έναντι του εγωισμού μας και του εαυτού μας, η συνειδητή προσπάθεια να βάλουμε τον Θεό πάνω από την ηδονή. Η εγκράτεια συνεπάγεται την νηστεία τροφών και παθών, την άρνηση της καταλαλιάς, την καλλιέργεια της αγάπης μέσα από την συγχωρητικότητα και την ελεημοσύνη, την πρόταξη του Θεού και της κοινωνίας μαζί Του ως νοηματοδότησης της ύπαρξής μας.
Η Οσία Μαρία έζησε επί έτη πολλά με τροφή της δυόμισι ψωμιά και άγρια χόρτα του Ιορδάνη. Στην ζωή μακριά από το Θεό απολάμβανε χωρίς μέτρο και χωρίς όριο την αμαρτία της φιληδονίας. Στην ζωή με το Χριστό απολάμβανε την ηδονή της κοινωνίας μαζί Του, η οποία είχε μεν πόνο λόγω των πειρασμών, αλλά ταυτόχρονα είχε και αυτή την ανεκλάλητη χαρά του να ζεις κανείς ελεύθερα την αγάπη του Θεού, απόλαυση ασύγκριτη με οποιαδήποτε άλλη.
Αυτή η απόλαυση της κοινωνίας με το Θεό μπορεί να γίνει βίωμα σήμερα μέσα από την Θεία Λειτουργία. Η λειτουργία αποτελεί την μεθ' ηδονής βίωση της Θείας Παρουσίας, η κοινωνία του Σώματος και του Αίματος του Χριστού συνεπάγεται την ζωή εν ημίν του Χριστού, αλλά και ταυτόχρονα η κοινωνία με τους άλλους ανθρώπους μέσα στα πλαίσια της ευχαριστιακής σύναξης, αποτελεί πραγμάτωση του Θεανθρωποκεντρικού τρόπου της Εκκλησίας μας. Και είναι αυτή η κοινωνία καρπός της εγκράτειας, διότι η αγάπη δεν ψύχεται από την στιγμή που αγωνιζόμαστε εναντίον της αμαρτίας που μας διασπά αλλοτριώνοντάς μας από τον Θεό και τον συνάνθρωπο.
Μέσα στον σύγχρονο τρόπο ζωής μας, ο οποίος θεοποιεί την ηδονή μέσα από το καταναλωτικό πνεύμα, που χυδαιοποιεί τα αισθήματα και την αγάπη, που καθιστά τον κόσμο μας ανθρωποκεντρικό και ενίοτε δαιμονοκεντρικό, η εγκράτεια ως πρόταση ζωής για την ψυχοσωματική οντότητα του ανθρώπου οδηγεί στον Θεανθρωποκεντρικό τρόπο ζωής, καθώς αποσκοπεί όχι στο να μας καταστήσει απόκοσμους, αλλά να δώσει τόπο "τω καταλύματι" στον Ιησού Χριστό να κατοικήσει στις καρδιές μας.
Ο δρόμος της Οσίας ήταν ένας δρόμος ιδιαίτερα δύσκολος. Η Οσία Μαρία είχε το χάρισμα. Μέσα από την αποταγή του κόσμου έζησε αυτή την κοινωνία με τον Χριστό ολοκληρωτικά. Εμείς καλούμαστε να ζήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο αυτή την πορεία και ο Χριστός θα συνδράμει τον κόπο μας. Αρκεί να έχουμε στόχο στην πνευματική μας ζωή και να μην "κοπιώμεν εις κενόν".
Ε. ΦΙΛΑΥΤΙΑ - ΑΓΑΠΗ & ΚΕΝΩΣΗ
Αιτία της αμαρτίας είναι η φιλαυτία, η αγάπη του ανθρώπου για τον εαυτό του. Μία από τις πιο παρεξηγημένες έννοιες στην ορθόδοξη παράδοση είναι η περιγραφή και ο ορισμός αυτής της σχέσης. Ο εγωισμός οδηγεί τον άνθρωπο στην υπερηφάνεια και την κακία, την υποτίμηση του άλλου, την επιφανειακή συμπεριφορά και ταυτόχρονα, ταυτίζεται με το "ίδιον θέλημα", δηλαδή την κακή χρήση της ανθρώπινης ελευθερίας σε σχέση με το Θεό.
Στην προσπάθειά μας να εμβαθύνουμε στην έννοια της ταπείνωσης, την οποία οι Πατέρες θεωρούν ως ρίζα κάθε αρετής, καθώς αυτή συναρμολογεί το πνευματικό οικοδόμημα του ανθρώπου (Αββάς Δωρόθεος), φτάνουμε στο σημείο να απορρίπτουμε τον εαυτό μας, τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο. Να τον υποτιμούμε και να τον μειώνουμε, να τον θεωρούμε ανάξιο της χάριτος του Θεού και της σωτηρίας, ιδίως μάλιστα όταν τον συγκρίνουμε με άλλους ανθρώπους, που έχουν ξεχωρίσει ή όταν συναισθανόμαστε την ηθική διάσταση της αμαρτίας.
Εδώ είναι που έγκειται ακριβώς η παρεξήγηση. Οι Πατέρες και οι Άγιοι συναισθάνονταν την αμαρτωλότητά τους πάντοτε σε σχέση με την καθαρότητα του Θεού. Δεν απέρριπταν την ύπαρξή τους, ούτε θεωρούσαν άχρηστη κάθε πνευματική προσπάθεια, με την ιδέα ότι δεν θα μπορούσαν να φτάσουν πουθενά από μόνοι τους. Αντιθέτως, κατέβαλαν τον κόπο τους και ζητούσαν από την χάρη του Θεού να αναπληρώσει τα ελλείποντα και να θεραπεύσει τα ασθενούντα.
Παράλληλα, οι Πατέρες είχαν πάντοτε την αίσθηση ότι ο Θεός εκτιμά αφάνταστα κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, όση αμαρτία κι αν την έχει κυριεύσει. Αυτό συμβαίνει λόγω της μεγάλης αγάπης του Θεού. Η Οσία Μαρία αναφέρει χαρακτηριστικά:
"Εγώ εκπλήττομαι πώς μπόρεσε η θάλασσα να υποφέρει τις ασωτίες μου. Πώς δεν άνοιξε η γη το στόμα της για να με κατεβάσει στον Άδη ζωντανή, εμένα που παγίδευσα τόσες ψυχές. Αλλά, καθώς φαίνεται, ο Θεός ζητούσε την δική μου μετάνοια, γιατί δεν θέλει το θάνατο του αμαρτωλού, αλλά περιμένει μακρόθυμα, αναμένοντας την επιστροφή".
Εφόσον ο Θεός, το άπαν της καθαρότητας και της αγιότητας εκτιμά την κάθε ανθρώπινη ύπαρξη και μάλιστα ο Θεανθρωποκεντρικός τρόπος της Εκκλησίας θεμελιώνεται στην σταυρική θυσία του Ιησού Χριστού με σκοπό την σωτηρία του καθενός από μας, τότε είναι ανόητο να περιφρονούμε τον εαυτό μας και την ύπαρξή μας, υποπίπτοντας στο ίδιον ανάθεμα. Αυτό συχνά συμβαίνει σε μεγάλη μερίδα συνανθρώπων μας, ενίοτε και πιστών, οι οποίοι θεωρούν ότι δεν αξίζουν τίποτε, αναζητούν καταξίωση και αναγνώριση από τους άλλους, ενώ στην ουσία δεν γνωρίζουν ποιο είναι το πραγματικό νόημα της ταπείνωσης, αλλά ούτε και τι σημαίνει ουσιαστική σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του.
Η παράδοσή μας αρνείται την φιλαυτία, δηλαδή την θεοποίηση του εαυτού μας. Αυτό σημαίνει την μη κατανόηση ότι οι δυνάμεις μας είναι πεπερασμένες και ότι ζωή παίρνουμε μέσα από την σχέση μας με τον Θεό και την αγάπη του. Η κένωση του Θεού στο πρόσωπο του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού αποτελεί το ανερμήνευτο μυστήριο και θαύμα της Ιστορίας. Η ανταπόκρισή μας σ' αυτή την κένωση με την προσπάθειά μας να φανούμε αγωνιστές για να αυξηθεί η αγάπη μας προς το Θεό, αποτελεί έμπρακτη ευγνωμοσύνη στο Θεό για τις ευεργεσίες Του.
Ο εγωισμός και η φιλαυτία αποτελούν πληγές για τον άνθρωπο, καθότι τον κρατούν στην κατάσταση την οποία τον βρήκε ο διάβολος στον διάλογο που προηγήθηκε της πτώσης. Ο άνθρωπος έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και καυχιέται γι' αυτό. Κραυγάζει για τα χαρίσματα που ο Θεός του έχει δώσει, δεν πολυπλασιάζει τα τάλαντά του μοιραζόμενός τα με τους άλλους, αλλά τα κρατά για τον εαυτό του, για την αυτάρκειά του και για την δική του ικανοποίηση.
"Με πολλές και διάφορες συμφορές και πειρασμούς αφόρητους πάλεψα, και από τότε μέχρι σήμερα η δύναμη του Θεού με διάφορους τρόπους διατήρησε την αμαρτωλή μου ψυχή και το ταπεινό μου σώμα. Γιατί μόνο με το να σκέπτομαι από ποια κακά με γλίτωσε ο Κύριος, είχα αδαπάνητη τροφή την ελπίδα της σωτηρίας μου".
Ο λόγος της Αγίας μας αποδεικνύει ότι για να υπερβούμε την φιλαυτία και τον εγωισμό μας, την θεοποίηση του εαυτού μας, που τελικά μας οδηγεί στην απώλεια, χρειάζονται δύο παράγοντες: η προσωπική μας πάλη και η δύναμη του Θεού. Αυτό είναι και το νόημα της αρετής, δηλαδή το να προσπαθούμε εμείς και να χαριτώνει ο Θεός. Δεν γίνεται φαρισαϊσμός ο πνευματικός αγώνας ή οι ικανότητές μας όταν συναισθανόμαστε το μεγαλείο του Θεού και βλέπουμε πόσο ασήμαντοι και ελλιπείς είμαστε, αλλά και πόσο μεγάλη είναι η αγάπη του Θεού.
Ο ανθρωποκεντρικός πολιτισμός μας θεοποιεί σήμερα τις ικανότητες και τον εγωισμό του ανθρώπου. Τοποθετεί ως κέντρο της ζωής μας τον εαυτό μας, εμείς αλλάζουμε τον κόσμο κι εμείς πρέπει να ελέγχουμε τη ζωή. Γι' αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την έννοια του πόνου, της αρρώστιας και του θανάτου, δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την έννοια των γηρατειών, δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι η ζωή θα συνεχιστεί και χωρίς αυτόν και κάνει ό,τι μπορεί για να κρατηθεί νέος, κυρίως εξωτερικά.
Γι' αυτό και ασωτεύει, γι' αυτό και δεν ανέχεται την ήττα, γι' αυτό και δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το θάνατο, αλλά τον ξορκίζει σαν ένα μεγάλο κακό. Γι' αυτό δεν μπορεί να ανεχθεί τον άλλον στην οικογένεια, τον επαγγελματικό χώρο, την κοινωνία. Γι' αυτό δεν μπορεί να δει στο πρόσωπο του οποιουδήποτε άλλου τον αδελφό του, για τον οποίο ο Χριστός πέθανε, καθώς έχει ως κέντρο της ζωής του τον εαυτό του και τις επιθυμίες του, τις ικανότητές του, τα χαρίσματά του, με αποτέλεσμα να μην ενοχλείται αν αδικείται ο άλλος, να μην θυσιάζει κάτι από τα συμφέροντά του, να μην σταματά μπροστά σε τίποτε, αρκεί να ικανοποιήσει το εγώ του.
Η θεανθρωποκεντρική πρόταση ζωής της Εκκλησίας μας, όπως βιώνεται στα πρόσωπα των Αγίων, μας υποδεικνύει ότι μόνο δια της κενώσεως και της αγάπης έχει νόημα η ζωή. Η Οσία Μαρία αγάπησε τον Θεό, εγκατέλειψε τα πάντα, εμπιστεύθηκε τον εαυτό της στην χάρη Του και την αγάπη Του και έλαβε ως δώρο την μακαριότητα και σ' αυτή και στην άλλη ζωή.
Η αγάπη για το Θεό περνά για όλους μας που ζούμε στον κόσμο μέσα από την αγάπη για τον συνάνθρωπο. Αυτή η αγάπη εκδηλώνεται μέσα από την ανοχή, μέσα από το "αλλήλων τα βάρη βαστάζετε", μέσα από την ελεημοσύνη, την υπομονή, την ταπείνωση και την αίσθηση ότι η κοινωνία με τον Θεό δίνει νόημα στη ζωή όλων. Ο καθένας μας είναι εικόνα του Θεού. Αυτό σημαίνει ότι ο άλλος είναι η αφετηρία για την δική μας σωτηρία, αλλά και μακαριότητα. Η ευτυχία περνά μέσα από την διακονία του άλλου και ο εαυτός μας νοηματοδοτείται όταν παλεύει να αγαπήσει το Θεό και τον διπλανό του.
Άρα, αυτή η αίσθηση της αυτάρκειας, της ατομικότητας που μας διακρίνει συνήθως, δεν έχει σχέση με τον τρόπο της Εκκλησίας. Παλεύω όχι μόνο για μένα, αλλά και για τους άλλους. Δεν μου επιτρέπεται να ευτυχώ και να αδιαφορώ για την ευτυχία των άλλων. Και αυτή η ευτυχία δεν είναι τόσο υλική, όσο να λειτουργεί πνευματικά ο πλησίον μου, να πιστεύει και να αγωνίζεται και ο ίδιος να βρει λύση στα ερωτήματα της ύπαρξης, να ζει και να μην πεθαίνει αιώνια!
Ο δεύτερος πειρασμός του Χριστού στην έρημο του Ιορδάνη ήταν να πέσει από το ψηλότερο μέρος του Ναού του Σολομώντα, για να αποδείξει την δύναμή Του. Ο Χριστός απαντά στον διάβολο ότι δεν πρέπει να βάζουμε σε δοκιμασία το Θεό. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να θεοποιούμε τον εαυτό μας, κι ας έχουμε χαρίσματα και δύναμη, αλλά να νιώθουμε την ασημαντότητά μας μπροστά στην αγάπη και την δύναμη του Θεού.
Η παραίτηση της Οσίας από τον κόσμο, αλλά και η αναζήτηση νοήματος στον αγώνα στην έρημο δεν πήγασαν από την απαξίωση του εαυτού της, αλλά από την συναίσθηση του τι θέλει ο Θεός. Αυτή η συναίσθηση ας καθοδηγεί και τις δικές μας προσπάθειες, χωρίς να υποτιμούμε τα δώρα του Θεού, αλλά και χωρίς να καυχόμαστε γι' αυτά που μας δόθηκαν!
ΣΤ. ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ - ΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο ανθρωποκεντρικός πολιτισμός μας θέτει ως στόχο και σκοπό μας την εκπλήρωση των φιλοδοξιών μας. Αυτό σημαίνει ότι ακολουθούμε την πορεία της πτώσης, δηλαδή να θέλουμε να υπερβούμε τις δυνατότητές μας και από μόνοι μας είτε να θεοποιηθούμε είτε να επιτύχουμε αυτό που μας αρέσει. Δεν είναι κακό να προσπαθούμε να πετύχουμε στην ζωή μας. Το πρόβλημα έγκειται όταν η επιτυχία γίνεται αυτοσκοπός και μάλιστα, όταν μετερχόμαστε κάθε μέσο και τρόπο προκειμένου να φτάσουμε σ' αυτήν.
Το πρόβλημα πάλι έγκειται όταν επιθυμούμε την δόξα των ανθρώπων, δηλαδή την αποδοχή των άλλων, το μεγαλείο και την υπόληψη. Το όνομά μας, αυτό το οποίο πολλές φορές θέτουμε ως σκοπό μας, να δοξαστεί. Ως αποτέλεσμα αυτή της αντίληψης και συμπεριφοράς έρχεται το γεγονός ότι παραβιάζουμε κάθε έννοια ηθικής και δικαίου, αρκεί να πραγματωθεί η επιθυμία μας.
Ο τρίτος πειρασμός του Χριστού ήταν να του δοθεί όλος ο κόσμος, αρκεί να προσκυνούσε τον διάβολο. Ο διάβολος προσφέρει στον Χριστό την εξουσία και την παντοδυναμία. Ταυτόχρονα, τον καλεί να παραδώσει την ελευθερία Του σ' αυτόν, προκειμένου να πετύχει αυτόν τον σκοπό. Ο Χριστός αρνείται και αναφέρει ότι "Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις και αυτώ μόνον λατρεύσεις", που σημαίνει ότι η ελευθερία μας έχει νόημα από την στιγμή που συνδέεται με το Θεό και ότι στη σχέση μας μαζί Του αποκτά η ύπαρξή μας νόημα.
Η ουσία της ζωής είναι η σχέση με το Θεό. Δεν είναι η εξουσία, η φήμη, η δόξα, το καλό όνομα. "Ηγάπησαν την δόξαν των ανθρώπων μάλλον ή την δόξαν του Θεού", αναφέρει χαρακτηριστικά ο ευαγγελιστής για τους Φαρισαίους που, μολονότι έβλεπαν ότι ο Χριστός ήταν ένα ξεχωριστό πρόσωπο, αρνήθηκαν να τον ακολουθήσουν από φόβο μήπως γίνουν αποσυνάγωγοι!
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, ενσαρκώνοντας το Θεανθρωποκεντρικό πρότυπο της Εκκλησίας, μας μιλά για τον φωτισμό από την αγάπη του Θεού ως τον στόχο της ζωής της:
"Δεν σηκωνόμουνα από τη γη κι αν ακόμη συνέβαινε να περνώ κι ολόκληρο εικοσιτετράωρο σ' αυτή τη στάση, μέχρις ότου με έλουζε με τη λάμψη του το γλυκύ εκείνο φως κι έδιωχνε τελείως τους λογισμούς που μ' ενοχλούσαν".
Αυτό είναι το μυστήριο της γνήσιας εν Χριστώ ελευθερίας. Η ζωή μας αντλεί νόημα από την σχέση με το Χριστό, από την μελέτη του λόγου Του, από την προσευχή, την άσκηση και την αγάπη που Αυτός μας δίδει και ταυτόχρονα μας καλεί να δώσουμε με την σειρά μας.
"Ο Λόγος του Θεού που είναι ζωντανός και δραστικός, αυτός διδάσκει την γνώση στον άνθρωπο. Τρέφομαι και σκεπάζομαι με τον λόγο του Θεού που συγκρατεί τα σύμπαντα. Γιατί ΄΄δεν θα ζήσει ο άνθρωπος μόνο με το ψωμί,, και ΄΄επειδή δεν έχουν στέγη, γίνεται κατοικία και σκέπη η παντοδύναμη χάρη του Θεού,, σε όσους ξεντύθηκαν το ένδυμα της αμαρτίας".
Ο φωτισμένος από την παρουσία του Χριστού άνθρωπος ζει την ελευθερία του ως διακονία των άλλων, ζει την ζωή του ως κοινωνία με το Χριστό, αναπνέει δια της προσευχής, συνομιλεί δια της αγάπης, ελεεί δια της καρδίας, και ταυτόχρονα δέχεται την ευεργεσία της φωταυγίας του Θεού ως εκπλήρωση κάθε φιλοδοξίας του και ως σκοπού της ζωής του. Αυτή η φωταυγία πραγματώνεται με την χάρη του Αγίου Πνεύματος και αποτελεί σκοπό ζωής: "άγιοι γίνεσθε ότι εγώ άγιος ειμί".
Σίγουρα, δεν είναι εφικτό κάτι τέτοιο για τις φτωχές πνευματικές μας δυνάμεις, όμως η παρουσία της Υπεραγίας Θεοτόκου και των Αγίων της πίστεώς μας αποτελούν πολύτιμες μεσιτείες και βοήθεια στον δύσκολο αγώνα. Αρκεί να μην ξεχνούμε τον στόχο.
"Πάντοτε το νοερό μάτι της σκέψεώς μου ακατάπαυστα κατεύθυνα σε Αυτήν, την Υπεραγία Θεοτόκο, που εγγυήθηκε για μένα, ζητώντας να με βοηθήσει, που κινδύνευα μέσα στο πέλαγος της ερήμου. Και πράγματι την είχα βοηθό και συνεργάτη της μετανοίας μου".
Μπορεί ο κόσμος μας να τρέφεται μέσα από την φιλοδοξία και την γνώση την απολυμένη, οι Άγιοι όμως ζούνε το νόημα της ελευθερίας μέσα από την γνώση που μένει στον αιώνα. Κι εδώ είναι που χρειαζόμαστε σήμερα να μιμηθούμε αυτό τον τρόπο!
Ζ. ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ
Είδαμε στην αποψινή μας επικοινωνία στοιχεία της πνευματικής παράδοσης της Εκκλησίας μας και του τρόπου ζωής που αυτή προτείνει: του Θεανθρωποκεντρικού. Αυτή η πορεία πραγματώνεται μέσα από την μίμηση των Αγίων. Οι Άγιοι ήταν αυτοί που ξεκίνησαν από το αμαυρωμένο κατ' εικόνα και με την χάρη του Θεού το έφτασαν στο καθ' ομοίωσιν. Άντλησαν τα στοιχεία της αγάπης και της ελευθερίας και τους έδωσαν το προπτωτικό νόημα.
Μπορεί η εποχή μας να λειτουργεί ανθρωποκεντρικά. Μπορεί τα πρότυπά της να μας παρασύρουν στην συνέχιση της μεταπτωτικής πορείας. Όμως η κοινωνία μας με τον Χριστό δια μέσω των Αγίων Του, αποτελεί για όλους μας μια αφορμή βαθύτατης αναψυχής, αλλά και ταυτόχρονα συναίσθησης της πρόκλησης του Χριστού προς όλους: "Τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι;".
Αυτή την πρόκληση η Εκκλησία συνεχίζει ανά τους αιώνες καλώντας μας να δώσουμε την προσωπική μας απάντηση. Και αυτή δεν μπορεί να είναι άλλη από την απάντηση της γνήσιας ελευθερίας και αγάπης που μεταμορφώνει τον άνθρωπο και τον κόσμο σε κοινωνία Χριστού. Αν η εποχή μας λειτουργεί με τα ανθρωποκεντρικά κριτήρια, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να απελπιζόμαστε. Χωρίς να αποκοπούμε από τον κόσμο και την ζωή, οφείλουμε να γινόμαστε η μικρά ζύμη που ζυμοί το φύραμα του κόσμου και της ιστορίας, η μεταμορφωτική πνοή των Αγίων, αυτοί που αναζητούμε τον Χριστό ως τον Αναστημένο Σωτήρα και Λυτρωτή.
Και όπως κλείνει χαρακτηριστικά την διήγησή του για την Οσία Μαρία ο Άγιος Σωφρόνιος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων, ας είναι και η δική μας ευχή απόψε:
"Ο Θεός που πραγματοποίησε μεγάλα και θαυμαστά γεγονότα, που ανταμείβει με πολύ μεγάλες δωρεές όσους ελπίζουν σ' Αυτόν, ας μας αξιώσει να βρεθούμε και να ταχθούμε με το μέρος της Μαρίας, αυτής της μακαρίας, μαζί με όλους όσους Τον ευαρέστησαν ανά τους αιώνες με την θεωρία και την πράξη".

Αμήν.